دستگاه گلژی-ساختار و نقش

جسم گلژی(دستگاه گلژی)

جسم گلژی که به عنوان دستگاه گلژی نیز شناخته می‌شود، اندامک سلولی است که به پردازش و بسته‌بندی پروتئین‌ها و مولکول‌های لیپیدی، به‌ویژه پروتئین‌هایی که قرار است از سلول صادر شوند، کمک می‌کند. بدن گلژی که به نام کاشفش، کامیلو گلژی نامگذاری شده است، به صورت مجموعه ای از غشاهای انباشته ظاهر می شود.

گلژی بخشی از سلول است که از غشاء تشکیل شده است و انواع مختلفی از غشاها وجود دارد. برخی از آنها لوله هستند و برخی از آنها وزیکول هستند. گلژی درست در نزدیکی هسته قرار دارد. این جسم دور هسته ای نامیده می شود و در واقع درست در نزدیکی شبکه آندوپلاسمی نیز قرار دارد.

هنگامی که پروتئین ها از شبکه آندوپلاسمی خارج می شوند، برای پردازش بیشتر به گلژی می روند. برای مثال، کربوهیدرات‌ها روی برخی از پروتئین‌ها قرار می‌گیرند، و سپس این گلیکوپروتئین‌ها – به این معنی که کربوهیدرات و همچنین پروتئین روی آنها وجود دارد، این گلیکوپروتئین‌ها از گلژی به بقیه سلول منتقل می‌شوند. و این کار را در داخل وزیکول های دیگر انجام می دهند. آن وزیکول ها در واقع از شبکه گلژی ساخته شده اند.

در واقع یکی از وظایف گلژی این است که از غشای موجود گلژی وزیکول های جدیدی بسازد و گلیکوپروتئین ها و سایر موادی را که در شبکه گلژی ساخته می شوند در آن وزیکول ها قرار دهد. و سپس آن وزیکول ها، پر از محصولات گلژی، به بقیه سلول، معمولاً از طریق سلول به غشای پلاسمایی، که مقصد نهایی آنهاست، حرکت می کنند.

دستگاه گلژی یا مجموعه گلژی به عنوان کارخانه ای عمل می کند که در آن پروتئین های دریافتی از ER بیشتر پردازش و دسته بندی می شوند تا به مقصد نهایی خود منتقل شوند: لیزوزوم ها، غشای پلاسمایی یا ترشح.

علاوه بر این، همانطور که قبلا ذکر شد، گلیکولیپیدها و اسفنگومیلین در گلژی سنتز می شوند. در سلول های گیاهی، دستگاه گلژی بیشتر به عنوان مکانی عمل می کند که در آن پلی ساکاریدهای پیچیده دیواره سلولی سنتز می شوند. بنابراین دستگاه گلژی در پردازش طیف وسیعی از اجزای سلولی که در امتداد مسیر ترشحی حرکت می‌کنند، نقش دارد.

گلژی از نظر مورفولوژیکی از کیسه های محصور در غشای صاف (cisternae) و وزیکول های مرتبط تشکیل شده است. ویژگی بارز دستگاه گلژی، قطبیت متمایز آن در ساختار و عملکرد است. پروتئین‌های ER از سمت سیس آن (ورودی) وارد می‌شوند که محدب است و معمولاً به سمت هسته است. سپس آنها از طریق گلژی منتقل می شوند و از صورت ترانس مقعر آن (صورت خروجی) خارج می شوند. با عبور آنها از گلژی، پروتئین ها برای حمل و نقل به مقصد نهایی خود در سلول اصلاح و مرتب می شوند.

بخش های مختلف دستگاه گلژی

به نظر می‌رسد که رویدادهای پردازش و مرتب‌سازی متمایز در یک توالی منظم در مناطق مختلف مجموعه گلژی اتفاق می‌افتد، بنابراین گلژی معمولاً شامل چندین بخش مجزا در نظر گرفته می‌شود.

اگرچه تعداد چنین محفظه‌هایی مشخص نشده است، گلژی معمولاً به عنوان متشکل از چهار ناحیه عملکردی متمایز در نظر گرفته می‌شود: شبکه cis Golgi، پشته Golgi (که به زیر محفظه‌های داخلی و trans تقسیم می‌شود) و شبکه transGolgi . پروتئین های ER به محفظه میانی ER-Golgi منتقل می شوند و سپس وارد دستگاه Golgi در شبکه cis Golgi می شوند. سپس به سمت محفظه های داخلی و ترانس پشته گلژی پیش می روند که در آن بیشتر فعالیت های متابولیکی دستگاه گلژی انجام می شود.

پروتئین ها، لیپیدها و پلی ساکاریدهای اصلاح شده سپس به شبکه ترانس گلژی منتقل می شوند که به عنوان یک مرکز مرتب سازی و توزیع عمل می کند و ترافیک مولکولی را به لیزوزوم ها، غشای پلاسمایی یا بیرونی سلول هدایت می کند.

اگرچه دستگاه گلژی برای اولین بار بیش از 100 سال پیش توصیف شد، مکانیسمی که توسط آن پروتئین ها در دستگاه گلژی حرکت می کنند هنوز مشخص نشده است و یک منطقه مورد بحث بین زیست شناسان سلولی است. یک احتمال این است که وزیکول های حمل و نقل پروتئین ها را بین مخازن محفظه های گلژی حمل کنند، علاوه بر این پشتیبانی تجربی قابل توجهی برای یک مدل جایگزین وجود دارد که پیشنهاد می‌کند پروتئین‌ها به سادگی از طریق محفظه‌های گلژی در مخزن گلژی حمل می‌شوند، که به تدریج بالغ می‌شوند و به تدریج از طریق گلژی در جهت سیس به سمت ترانس حرکت می‌کنند.